Ηπατίτιδα και θηλασμός
Ηπατίτιδα ονομάζεται η φλεγμονή του ήπατος. Η πιο συνηθισμένη αιτία ηπατίτιδας είναι κάποιος ιός. Υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί ιοί που προκαλούν ηπατίτιδα, αλλά οι πιο κοινοί είναι οι Α, Β και C (Ηepatitis Α, Β,CVirus,HAV, HBV και HCV αντίστοιχα) που προκαλούν την ηπατίτιδα Α, Β και C αντίστοιχα.Όταν μία μητέρα διαπιστώσει ότι πάσχει ή είναι φορέας κάποιου ιού ηπατίτιδας, είναι φυσικό να θέλει να μάθει αν είναι ασφαλές να θηλάζει το μωρό της, τι πρέπει να προσέξει και τι μπορεί να κάνει.
Έχοντας ως δεδομένα τα οφέλη του θηλασμού για το μωρό και τη μητέρα, είναι σκόπιμο να φροντίζουμε να μην αποκλείεται ο θηλασμός αν δεν υπάρχει πραγματικός λόγος για κάτι τέτοιο. Και όπως θα αναφερθεί στη συνέχεια, γενικά, οι ιογενείς ηπατίτιδες δεν αποτελούν λόγο αποκλεισμού του θηλασμού.
Ο ιός της ηπατίτιδας Α μεταδίδεται μέσω των κοπράνων του μολυσμένου ατόμου και σπανιότερα μέσω του αίματος (μόνο κατά την αρχική φάση της λοίμωξης, όταν ο ιός κυκλοφορεί στο αίμα). Είναι λοίμωξη που αυτοπεριορίζεται και είναι συχνότερη σε πληθυσμούς με χαμηλό βιοτικό επίπεδο. Η μητέρα που έχει μολυνθεί από αυτόν τον ιό, επιτρέπεται να θηλάζει το μωρό της, με την προϋπόθεση βέβαια ότι τηρεί τους βασικούς κανόνες προσωπικής υγιεινής (πλύσιμο των χεριών μετά την τουαλέτα κλπ.). Επιπλέον, στο μωρό μπορεί να χορηγηθεί ανοσοενίσχυση και εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Α, ώστε να περιοριστεί περαιτέρω η πιθανότητα μετάδοσης που μπορεί να συμβεί μεταξύ των ατόμων που ζουν στο ίδιο σπίτι.
Ο ιός της ηπατίτιδας Β μεταδίδεται μέσω του μολυσμένου αίματος, για παράδειγμα με τη σεξουαλική επαφή χωρίς χρήση προφυλακτικού, την κοινή χρήση συρίγγων για τη χρήση ενδοφλεβίων ναρκωτικών, από τη μητέρα στο νεογνό κατά τον τοκετό και με τη μετάγγιση μολυσμένου αίματος ή παραγώγων του (εξαιρετικά σπάνια λόγω του ελέγχου που εφαρμόζεται πλέον στην αιμοδοσία). Σύμφωνα με τα ιατρικά δεδομένα, είναι ασφαλές μία μητέρα που έχει μολυνθεί με τον ιό της ηπατίτιδας Β να θηλάζει το μωρό της, από την πρώτη μέρα της γέννησής του. Ακόμα και πριν την παραγωγή εμβολίου, δεν είχε ποτέ αναφερθεί μετάδοση μέσω του μητρικού γάλακτος. Σήμερα, οι οδηγίες περιλαμβάνουν χορήγηση ανοσοσφαιρινών και εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β μέσα στις 12 πρώτες ώρες μετά τη γέννηση, στα μωρά που γεννήθηκαν από θετικές μητέρες. Η ανοσολογική κάλυψη αυτών των μωρών συνεχίζεται με τη χορήγηση της δεύτερης και τρίτης δόσης του εμβολίου σε ηλικία 1-2 και 6 μήνες αντίστοιχα. Σε ηλικία 9-18 μηνών γίνεται έλεγχος για να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητα του εμβολίου και να επιβεβαιωθεί ότι το μωρό δεν μολύνθηκε κατά τον τοκετό. Παρ’ όλα αυτά, δεν υπάρχει λόγος να καθυστερήσει η έναρξη του θηλασμού μέχρι να ανοσοποιηθεί το μωρό. Ταυτόχρονα, η μητέρα θα πρέπει να φροντίζει ιδιαίτερα την κατάσταση των θηλών της ώστε να αποφευχθούν οι τραυματισμοί που θα οδηγήσουν σε μικροαιμορραγίες.
Ο ιός της ηπατίτιδας C κυκλοφορεί στο αίμα των μολυσμένων ατόμων και μεταδίδεται με τον ίδιο τρόπο όπως και ο ιός της ηπατίτιδας Β. Οι ίδιες οδηγίες σε σχέση με το θηλασμό ισχύουν και για την ηπατίτιδα C, για την οποία όμως δεν υπάρχει εμβόλιο: η μητέρα μπορεί να θηλάσει το μωρό της από την πρώτη μέρα (ο ιός δεν μεταδίδεται μέσω του μητρικού γάλακτος), αλλά σε περίπτωση τραυματισμού της θηλής με αιμορραγία ή ορώδες υγρό, θα πρέπει να διακόπτεται ο θηλασμός παροδικά από το τραυματισμένο στήθος (ή και από τα δύο, αν και τα δύο έχουν τραυματισμένες θηλές) και η μητέρα να βγάζει και να απορρίπτει το γάλα της, μέχρι να επουλωθούν οι μικροτραυματισμοί της θηλής ή της θηλαίας άλω. Αν και δεν υπάρχουν ακόμα δεδομένα για το αν ο ιός μπορεί να μεταδοθεί στο μωρό από τις τραυματισμένες θηλές που αιμορραγούν, είναι ασφαλέστερο να λαμβάνονται τα παραπάνω μέτρα, επειδή ο ιός μεταδίδεται με το αίμα. Από τη στιγμή που θα επουλωθούν οι θηλές, ο θηλασμός μπορεί να συνεχιστεί χωρίς κανένα κίνδυνο.
Είναι ενδιαφέρον ότι σύμφωνα με τα δεδομένα φαίνεται ότι όχι μόνο δεν μεταδίδεται ο ιός της ηπατίτιδας C μέσω του γάλακτος, αλλά επιπλέον, το μητρικό γάλα έχει την ιδιότητα να εξουδετερώνει τον ιό: σε πείραμα όπου ο ιός της ηπατίτιδας C επωάστηκε με μητρικό γάλα, η μολυσματική του ικανότητα μειώθηκε κατά 100 φορές, ενώ δεν μειώθηκε αυτή η ικανότητα όταν η επώαση έγινε με γάλα αγελάδας ή υποκατάστατο μητρικού γάλακτος. Τα στοιχεία στα οποία αποδίδεται αυτή η ιδιότητα του μητρικού γάλακτος είναι συγκεκριμένα λιπαρά οξέα όπως το λαυρικό και το λινολεϊκό.
Αν μία μητέρα εμφανίσει οξεία ηπατίτιδα λίγο πριν ή λίγο μετά τον τοκετό και κάποιος ιός ηπατίτιδας είναι ανάμεσα στα πιθανά αίτια, θα πρέπει να συζητήσει με το γιατρό της τους κινδύνους μετάδοσης στο μωρό και να διερευνήσουν εναλλακτικές πηγές σίτισης του μωρού, μέχρι να τεθεί διάγνωση. Από τη στιγμή που θα διαπιστωθεί ότι η αιτία ηπατίτιδας είναι όντως κάποιος από τους παραπάνω ιούς, το μωρό μπορεί να ανοσοποιηθεί άμεσα με ανοσοσφαιρίνες και έναρξη εμβολιασμού (για την περίπτωση της ηπατίτιδας Α και Β) και ο θηλασμός να συνεχιστεί άμεσα επίσης.
Η αναμφισβήτητη και καθοριστική συμβολή του μητρικού θηλασμού στην ανάπτυξη και θωράκιση του ανοσοποιητικού συστήματος του μωρού και όλα τα άλλα γνωστά και λιγότερο γνωστά οφέλη που ο μητρικός θηλασμός εξασφαλίζει για το μωρό και τη μητέρα, είναι πολύτιμα και αναντικατάστατα. Για τον λόγο αυτό, σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογείται η μη τεκμηριωμένη προτροπή για διακοπή του θηλασμού, τόσο στην περίπτωση ιογενούς ηπατίτιδας όσο και σε άλλες περιπτώσεις νοσημάτων την μητέρας.
Βιβλιογραφία:
CDC. Recommendations for prevention and control of Hepatitis C virus (HCV) infection and HCV-related chronic disease. MMWR, October 16, 1998, 47(RR-19):1–39.
CDC, Centers for Disease Control and Prevention, Viral Hepatitis
Cottrell EK, Chou R, Wasson N, Rahman B, Guise J-M, Reducing risk for mother-to-infant transmission of hepatitis C virus: a systematic review for the US Preventative Services Task Force. Ann Intern Med 2013 158: 109–113.
DunkelbergJC, Berkley EMF, Thiel KW, Leslie KK. Hepatitis B and C in pregnancy: a review and recommendations for care. J Perinatol. 2014 34: 882–891. doi:10.1038/jp.2014.167
Pfaender S, Heyden J, Friesland M et al 2013, Inactivation of hepatitis C virus infectivity by human breast milk. J Infect Dis doi: 10.1093/infdis/jit519
WHO hepatitis B and breastfeeding No 22, 1996
Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ)
Νατάσσα Διάκου, Σύμβουλος Θηλασμού της La Leche League International
