Μία συνέντευξη με τη Ντίνα Γραμματικού, μαία, Σύμβουλο Γαλουχίας (12/02/2022)

Συνέντευξη: Εύα Δουκάκη, Σύμβουλος Θηλασμού La Leche League International, Ομάδα 2 Θεσσαλονίκης

Κυρία Γραμματικού, μετά από πάνω από 30 χρόνια εμπειρίας ως μαία σε ένα από τα μεγαλύτερα κρατικά νοσοκομεία της χώρας αλλά και ως σύμβουλος γαλουχίας, είστε ικανοποιημένη από το σημείο όπου βρίσκεται ο μητρικός θηλασμός σήμερα στην Ελλάδα;

Σαφώς έχει αλλάξει η εικόνα σ’ ό,τι αφορά τον θηλασμό τα τελευταία χρόνια κι αυτό δεν είναι τυχαίο. Πιστεύω ότι οφείλεται πρώτα στη διεκδίκηση από τις μητέρες των δικαιωμάτων του βρέφους στον θηλασμό και αυτό σίγουρα κατά κάποιον τρόπο τράβηξε την προσοχή των υπευθύνων. Έτσι περάσαμε στο πρόγραμμα Αλκυόνη[i] που είναι το εθνικό πρόγραμμα προαγωγής και προώθησης του μητρικού θηλασμού και στην Εθνική Επιτροπή Θηλασμού, που υπήρχε «στα χαρτιά» και την οποία ενεργοποίησε απ΄ όσα γνωρίζω η κ. Αδαμαντία Μαλλιαρού[ii], Παιδίατρος, Διευθύντρια Ε.Σ.Υ στο Νοσοκομείο Παίδων «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ». Το 2007 έγινε η πρώτη εθνική στατιστική μελέτη, και δέκα χρόνια μετά, το 2017, έγινε και η δεύτερη. Οπότε είδαμε[iii] και από τις δύο μελέτες ότι είχαμε ακόμη πολύ χαμηλά ποσοστά θηλασμού με μια μικρή αύξηση στην 2^η μελέτη στα ποσοστά θηλασμού μέχρι τον 4^ο μήνα.

Τι πιστεύετε ότι θα μπορούσε ακόμα να βελτιωθεί;

Για μένα ακρογωνιαίος λίθος είναι τα προγεννητικά μαθήματα. Το υποστηρίζω γιατί επί πολλά χρόνια – τον Μάρτιο του 2022 συμπληρώνω 34,5 χρόνια υπηρεσίας στο δημόσιο μαιευτήριο- η εμπειρία μού έδειξε ότι όσες μητέρες έχουν περάσει από τα προγεννητικά μαθήματα είναι καλύτερα προετοιμασμένες και πιο δεκτικές σε ό,τι αφορά τον θηλασμό. Ως εκ τούτου, ο επαγγελματίας υγείας συνεργάζεται καλύτερα μ’ αυτές τις γυναίκες και η εδραίωση του θηλασμού είναι ευκολότερη. Οι γυναίκες που δεν έχουν ενημερωθεί ποτέ, συνήθως παρουσιάζουν πολλές έως πάρα πολλές δυσκολίες στη διαδρομή, διότι μέσα στο χρονικό διάστημα που παραμένουν στο μαιευτήριο, δεν υπάρχει ο χρόνος να κατανοήσουν τις τεχνικές και την αξία του θηλασμού. Αν όλα πάνε καλά στον τοκετό και η μητέρα έχει υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον και είναι σε μια καλή ψυχολογική κατάσταση, υπάρχουν πιθανότητες να έχει επιτυχημένη έναρξη και εδραίωση του θηλασμού ακόμα κι αν η ίδια δεν είχε προηγούμενη ενημέρωση ή εμπειρία. Αλλά όπως γνωρίζουμε, αυτό δεν είναι η πλειοψηφία και σαφώς εκεί χάνεται ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού των μητέρων.

Κάτι άλλο που πιστεύω ότι μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά είναι η υποχρεωτική διά βίου εκπαίδευση στον θηλασμό των επαγγελματιών υγείας που ασχολούνται με την δυάδα μητέρας – βρέφους. Θα πρέπει δηλαδή να υιοθετήσει το Εθνικό Σύστημα Υγείας και το ιδιωτικό μαιευτήριο με κάποιον τρόπο, υποχρεωτική διά βίου εκπαίδευση, κατά τα πρότυπα του Αγγλικού Συστήματος Υγείας, το περιεχόμενο της οποίας θα ορίζεται από εξειδικευμένες επιτροπές του Υπουργείου Υγείας σε συνεργασία με τους αντίστοιχους επιστημονικούς συλλόγους. Έτσι, ανά τριετία για παράδειγμα, θα πρέπει υποχρεωτικά όλες οι μαίες, ειδικά όσες είναι στην πρώτη γραμμή (μαιευτικές πτέρυγες και ΜΕΝΝ) αλλά και οι παιδίατροι-νεογνολόγοι και οι μαιευτήρες, να συμμετέχουν σε υποχρεωτικά σεμινάρια επιμόρφωσης για τον θηλασμό, ώστε να έχουν ανανεωμένη γνώση. Οι έρευνες στην εποχή μας τρέχουν ασταμάτητα, ειδικά στο εξωτερικό και αλλάζουν ή εμπλουτίζονται ταχύτατα οι επιστημονικές πληροφορίες για τον θηλασμό. Διαρκώς μαθαίνουμε, ποτέ δεν θα τα ξέρουμε όλα. Άρα είμαστε υποχρεωμένοι να εκπαιδευόμαστε διά βίου.

Το επόμενο βήμα που θα βοηθούσε πάρα πολύ, είναι ο θεσμός της κοινοτικής μαίας, δηλαδή με τη φροντίδα του κράτους, να υπάρχει η δυνατότητα να επισκέπτονται δωρεάν οι μαίες τις νέες μητέρες, τις πρώτες σαράντα μέρες στο σπίτι. Γνωρίζουμε ότι τα περισσότερα προβλήματα του θηλασμού εντοπίζονται τις πρώτες σαράντα μέρες. Αν δεν υπάρχει υποστήριξη με κάποιον τρόπο, είτε με ιατρεία θηλασμού, είτε με την κοινοτική μαία από τα δημόσια μαιευτήρια, ο θηλασμός δεν μπορεί να προαχθεί. Και σαφώς η υποστήριξη θα πρέπει να γίνεται από άτομα επιλεγμένα με βάση την πιστοποιημένη εκπαίδευσή τους και την εμπειρία τους στον θηλασμό. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει και ένα κίνητρο για τις μαίες που επιθυμούν μια τέτοια θέση, ώστε να εκπαιδεύονται διά βίου.

Αυτές είναι οι τρεις βασικές προτάσεις μου.

Ως μαία, πώς βλέπετε να συνδέεται ο τρόπος που γεννάει μια γυναίκα με το κατά πόσον θα καταφέρει να θηλάσει εν τέλει το μωρό της; 

Σαφώς ο τρόπος τοκετού επηρεάζει την επιτυχή έναρξη του θηλασμού που όπως γνωρίζουμε συνδέεται πάντα με το είδος του τοκετού.

Σε περίπτωση παρεμβατικού τοκετού ή καισαρικής τομής, μπορεί να επηρεαστεί η επιτυχής έναρξη του θηλασμού. Επίσης το μαιευτικό και γενικότερα το ιατρικό ιστορικό της γυναίκας θα καθορίσει την επιτυχή έναρξη του θηλασμού.

Στην Ελλάδα  η πλειοψηφία των γυναικών γεννάει με πρόκληση τοκετού. Χωρίς να το κρίνω αρνητικά ως επιλογή, οι μητέρες που επιθυμούν να θηλάσουν θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η πρόκληση τοκετού μπορεί να έχει κάποιες αρνητικές  συνέπειες. Επίσης ο τρόπος αναλγησίας, και η χορήγηση κάποιων φαρμάκων που χορηγούνται στον τοκετό μπορούν να επηρεάσουν τον θηλασμό.

Ο  τραυματικός παρεμβατικός τοκετός π.χ. σικυουλκία, ή εμβρυουλκία, η καισαρική, είναι επώδυνες καταστάσεις για την μητέρα και απαιτούν χρόνο για ανάρρωση οπότε αυτό αναβάλλει την προσπάθεια της μητέρας για θηλασμό και για την φροντίδα του νεογνού. Σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις, για να έχει μια μητέρα επιτυχή έναρξη θηλασμού στο μαιευτήριο, χρειάζεται, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, εξειδικευμένη  βοήθεια από καλά εκπαιδευμένες  μαίες. Η ιδανική εικόνα θα ήταν εάν καταφέρναμε να αντιστοιχούμε μία μαία ανά δύο θηλάζουσες γυναίκες, ώστε να αφιερώνεται χρόνος χωρίς περιορισμούς,  και  να  μην απασχολούνται με άλλη εργασία οι μαίες αυτές που αναλαμβάνουν εκπαίδευση στον θηλασμό. Σήμερα στην Ελλάδα, λόγω του COVID-19, στα Δημόσια αλλά και στα Ιδιωτικά μαιευτήρια δεν επιτρέπονται περισσότεροι του ενός συνοδοί και αυτός είναι συνήθως ο πατέρας. Επίσης, στα Δημόσια μαιευτήρια το προσωπικό είναι ανεπαρκέστατο λόγω μη αντικατάστασης των αποχωρούντων με συνταξιοδότηση μαιών ή ακόμη χειρότερα από αντικατάσταση των εμπείρων συνταξιοδοτούμενων με επικουρικό και επομένως παντελώς ανεκπαίδευτο προσωπικό, που δεν δύναται να υποστηρίξει ουσιαστικά τον θηλασμό.

Θέλω να μείνουμε στις καισαρικές συγκεκριμένα, γιατί είναι μεγάλο το ποσοστό των καισαρικών στην Ελλάδα. Δεν θέλω να περάσουμε το μήνυμα στις μητέρες που κάνουν καισαρική ότι δεν μπορούν να θηλάσουν και μάλιστα αποκλειστικά, παρότι το ξεκίνημά τους είναι δυσκολότερο. Σε μία μητέρα λοιπόν που κάνει καισαρική, είτε είναι επιλογή της είτε της επιβάλλεται για ιατρικούς ή άλλους λόγους, τι θα συμβουλεύατε προκειμένου να έχει ένα καλό ξεκίνημα στον θηλασμό;

Η γυναίκα με καισαρική, ειδικά το πρώτο 24ωρο βρίσκεται σε μια κατάσταση άγχους, πόνου, κακής σωματικής κατάστασης λόγω και της χορήγησης υγρών ενδοφλεβίως ή ύπαρξης ουροκαθετήρα,  η οποία την καθιστά ανήμπορη ακόμη και να κρατήσει σωστά το βρέφος της. Η κατάσταση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε αποτυχημένη πρώτη  προσπάθεια θηλασμού, απογοήτευση και άρνηση της μητέρας να συνεχίσει Στις  μητέρες αυτές προσωπικά προτείνω να ενισχυθεί η προσπάθεια τους με την βοήθεια μιας αντλίας τις πρώτες ώρες μετά τον τοκετό, για εκκριτική ενεργοποίηση του στήθους, ώστε την επόμενη μέρα να έχει αυξηθεί το πρωτόγαλα και να  ακολουθήσει ευκολότερα ο αποκλειστικός θηλασμός

Επίσης συχνά παρατηρούμε μετά από παρεμβατικό τοκετό ή μια καισαρική να έχει επηρεαστεί η θηλαστική ικανότητα του νεογνού. Το νεογνό  δηλαδή «κοιμάται», δεν θηλάζει αποτελεσματικά, είτε λόγω της αναλγησίας που έχει δοθεί στη μητέρα κατά τον τοκετό, είτε λόγω της ίδιας της επέμβασης, είτε άλλων παραγόντων.   Η εμπειρία μου δείχνει ότι  σε μεγάλο ποσοστό των νεογνών επηρεάζεται η φυσιολογική θηλαστική ενστικτώδης συμπεριφορά τους λόγω της παρέμβασης που υπήρξε στον τοκετό, και από αυτά τα νεογνά, αρκετά καταφέρνουν να θηλάζουν ικανοποιητικά το τρίτο 24ωρο ή και μετά.  Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε πάντα αν το νεογέννητο θηλάζει. Στην περίπτωση που δεν συμβαίνει αυτό, είναι απαραίτητο να συστήνεται η χρήση αντλίας σε συνδυασμό πάντα με την προσπάθεια τοποθέτησης του νεογνού στο στήθος. Σε όσες παρόμοιες περιπτώσεις δώσαμε αυτές τις οδηγίες στο μαιευτήριο, πάντα είχαμε επιτυχή θηλασμό στην έξοδο.

Αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε γυναίκα που γεννάει και θηλάζει για πρώτη φορά θα πρέπει να οδηγηθεί οπωσδήποτε στην αντλία, αλλά θα πρέπει να γίνεται σωστή αξιολόγηση όχι μόνο της παραγωγής και της κατάστασης της μητέρας αλλά και της θηλαστικής ικανότητας του ίδιου του νεογνού, καθώς για την επιτυχία του θηλασμού χρειάζονται και τα δύο.

Ακούμε αρκετές μητέρες να έχουν βιώσει τραυματικά τον τοκετό των παιδιών τους και το ξεκίνημα του θηλασμού στο μαιευτήριο, είτε λόγω της μεταχείρισης που είχαν κατά τη διάρκεια του τοκετού και του περιορισμού τους σε έναν παθητικό ρόλο, είτε επειδή αποχωρίστηκαν από τα μωρά τους για μεγάλα διαστήματα ή γιατί δεν έγινε εν τέλει πραγματικότητα το αίτημά τους να θηλάσουν αποκλειστικά, ή γενικά γιατί δεν τους παρασχέθηκε η καθοδήγηση που θα περίμεναν ώστε να επιστρέψουν στο σπίτι τους με αυτοπεποίθηση ως νέες μητέρες. Τι πιστεύετε ότι πρέπει να αναζητούν οι νέοι γονείς από τα μαιευτήρια, πέρα από την «ξενοδοχειακή» υποδομή;

Εάν μια μητέρα έχει τη δυνατότητα επιλογής μαιευτηρίου, καλό είναι να κάνει μια έρευνα αγοράς. Να διερευνήσει δηλαδή, αν εφαρμόζεται η συνδιαμονή με το βρέφος και με ποιες προϋποθέσεις, καθώς και ποιες πρακτικές εφαρμόζει το μαιευτήριο που επιλέγει για τον θηλασμό. Θεωρώ ότι όλα αυτά συζητιούνται και διαρρέουν μεταξύ γυναικών. Δεν εφαρμόζουν όλα τα μαιευτήρια τις ίδιες πρακτικές. Κάποια μαιευτήρια έχουν βελτιωθεί πάρα πολύ, κάποια κάνουν την προσπάθεια να βελτιωθούν και κάποια παραμένουν στην ίδια κατάσταση χωρίς να αλλάζουν καθόλου. Γι’ αυτό και επιμένω στο ότι, η μητέρα που ενημερώνεται στα προγεννητικά μαθήματα, κάνει τη διερεύνηση της επιλογής μαιευτηρίου με κριτήρια συγκεκριμένα και πιο αυστηρά. Καταλαβαίνει δηλαδή την αξία τού να αξιολογείται το μαιευτήριο ως Νοσοκομείο, με δυνατότητα παροχής Ιατρικών Υπηρεσιών υψηλού επιπέδου και όχι ως ξενοδοχειακή μονάδα ολιγοήμερων διακοπών.

Αυτή τη στιγμή, πέρα από την Τράπεζα Μητρικού Γάλακτος του Νοσοκομείου Έλενα στην Αθήνα, λειτουργούν πλέον δύο τράπεζες μητρικού γάλακτος και στη Θεσσαλονίκη, μία στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο και άλλη μία στο Νοσοκομείο Παπαγεωργίου. Θα μπορούσατε να μας πείτε πώς μπορεί μια μητέρα να επωφεληθεί από τις εν λόγω Τράπεζες Μητρικού Γάλακτος αλλά και πώς μπορεί να προσφέρει σε αυτές;

Σαφώς, οι Τράπεζες Μητρικού Γάλακτος είναι σημαντικές. Κι εδώ χρειάζεται έγκαιρη  και λεπτομερής ενημέρωση τόσο των μαιών όσο και των μητέρων. Η Τράπεζα Μητρικού Γάλακτος προτεραιότητα έχει να χορηγεί μητρικό γάλα στα νοσηλευόμενα νεογνά και ειδικά στα πρόωρα των ΜΕΝΝ. Γνωρίζουμε πόσο σημαντικό είναι το μητρικό γάλα αρχικά για την  επιβίωση και την συνολική πορεία ενός πρόωρου[iv] στη ΜΕΝΝ όπως και στην τελική πρόγνωση-έκβασή του.

Επίσης μεγάλη σημασία για την επιτυχία της γαλουχίας έχει το πόσο μικρό γεννιέται ένα πρόωρο νεογνό, πόσο σοβαρή είναι η κατάστασή του, πόσο χρόνο χρειάζεται δηλαδή να παραμείνει η γυναίκα σε άντληση, και φυσικά το πόσο υποστηρικτικός είναι ο σύντροφος[v] και το οικογενειακό περιβάλλον. Έχω διαπιστώσει ότι στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει καλή σχέση με τον σύντροφο και παράλληλα το πρόωρο νεογνό είναι αρκετά  μικρό σε εβδομάδες κύησης και η κατάσταση του βαριά, οι μητέρες απογοητεύονται και εγκαταλείπουν γρήγορα τον θηλασμό/άντληση, πριν την έξοδο από το μαιευτήριο. Εμείς, όπως και οι νεογνολόγοι, προσπαθούμε πάντα να τις ενθαρρύνουμε να συνεχίσουν, όμως δυστυχώς ένα ποσοστό εγκαταλείπει, παρά τη λεπτομερή ενημέρωση για το πόσο σημαντικό είναι το μητρικό γάλα (θεωρείται Φάρμακο) για το πρόωρο νεογνό που νοσηλεύεται στη ΜΕΝΝ.

Θεωρείται επομένως εξαιρετικά σημαντικό να υπάρχουν μαίες εκπαιδευμένες στον θηλασμό, ειδικά στις ΜΕΝΝ.  Οι μητέρες των οποίων τα νεογνά νοσηλεύονται για μεγάλο χρονικό διάστημα παρουσιάζουν αυξομειώσεις στον όγκο του αντλημένου γάλακτος και γι’ αυτό είναι απαραίτητο να επαναξιολογούνται τακτικά και να ελέγχονται λεπτομερώς, να διερευνάται κατά πόσον τηρούν τα πρωτόκολλα άντλησης και να εντοπίζονται έγκαιρα οι πιθανές αιτίες της μειωμένης παραγωγής ώστε αυτή να αποκαθίσταται άμεσα.

Οι τράπεζες μητρικού γάλακτος χρησιμοποιούν μητρικό γάλα σε νοσηλευόμενα νεογνά από τις μητέρες τους και παστεριωμένο γάλα από δότριες για νεογνά  που το έχουν ανάγκη. Οι μητέρες-δότριες  μητρικού γάλακτος συντελούν στο να χορηγείται μητρικό γάλα σε πρόωρα νεογνά, οι μητέρες των οποίων δεν έχουν ικανοποιητική παραγωγή, ή σε νεογνά των οποίων οι μητέρες έχουν απογαλακτιστεί από επιθυμία ή ιατρικούς λόγους ή λόγω ασύμβατης προς τον θηλασμό φαρμακευτικής αγωγής της μητέρας.

Οι Τράπεζες Μητρικού Γάλακτος που βρίσκονται στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη δέχονται δωρεά μητρικού γάλακτος από μητέρες-δότριες από όλη την Ελλάδα. Μητέρες που ενδιαφέρονται να γίνουν δότριες, μπορούν να επικοινωνήσουν με τις τράπεζες γάλακτος για να λάβουν σχετικές πληροφορίες και οδηγίες για τη σωστή συλλογή και αποθήκευση του μητρικού γάλακτος, όπως και ό,τι άλλο απαιτείται για να είναι αποδεκτή η δωρεά.

Η WABA, στρατηγικός συνεργάτης της LLLI και διοργανώτρια μεταξύ άλλων και της Παγκόσμιας Εβδομάδας Μητρικού Θηλασμού[vi], έχει εισάγει τη «θερμή αλυσίδα» (warmchain) ως έννοια που περιλαμβάνει όλους όσους θα μπορούσαν να συσπειρωθούν γύρω από κάθε μητέρα τις «1.000 μέρες μετά τον τοκετό», προκειμένου να παρέχουν στη νέα μητέρα μια αδιάρρηκτη γραμμή φροντίδας. Εσείς, σε ποια άτομα πιστεύετε ότι χρειάζεται μια νέα μητέρα να έχει πρόσβαση, ώστε να έχει μια ευτυχή εμπειρία θηλασμού και μητρότητας;

Θα επαναλάβω την πρότασή μου περί εισαγωγής του θεσμού της κοινοτικής μαίας, όπως προανέφερα. Αυτό προϋποθέτει βέβαια, ότι η μαία που θα συμμετέχει εκεί θα αξιολογείται κάθε χρόνο σε ό,τι αφορά τη δια βίου εκπαίδευσή της και την αποτελεσματικότητά της στις θηλάζουσες. Να μην δίνεται η θέση αυτή χωρίς την πιστοποίηση διαρκούς εκπαίδευσης και εμπειρίας. Θα μπορούσε μάλιστα η μαία να συνοδεύεται ενίοτε στις επισκέψεις της στις θηλάζουσες από έναν παιδίατρο εξειδικευμένο στον θηλασμό με αντίστοιχη δια βίου εκπαίδευση.

Επίσης  στα μαιευτήρια θα πρέπει η μαία να αναλαμβάνει ενεργά και να επικεντρώνεται η εργασία της στο επιστημονικό αντικείμενο της και όχι να εκτελεί ρόλο προσωπικού για εξυπηρέτηση τύπου «room service». Ο αληθινός ρόλος των μαιών είναι να εκπαιδεύουν τη μητέρα να αναλαμβάνει η ίδια την φροντίδα του νεογνού της και να θηλάζει επιτυχώς, ώστε να είναι έτοιμη κατά το εξιτήριο για τον γονεϊκό της ρόλο. Αν  οι μητέρες καθοδηγούνται από διάφορους, ότι είναι δήθεν καλύτερο τις σημαντικότερες πρώτες ημέρες της γονεϊκής ζωής τους να ξεκουραστούν, τότε θα χάσουν πολύτιμο χρόνο σύνδεσης με το βρέφος τους, ο θηλασμός θα είναι πιο δύσκολος και δεν θα αναπτύξουν το αίσθημα αυτοπεποίθησης και ικανοποίησης.

Έτσι, απλά θα φύγουν από τα μαιευτήρια με μειωμένη παραγωγή γάλακτος, χωρίς να ξέρουν να βάζουν σωστά το μωρό τους στο στήθος, χωρίς να έχουν αλλάξει οι ίδιες μια πάνα, ή να το έχουν κάνει μπάνιο.

Μια μητέρα, σύμφωνα με την  ελληνική νομοθεσία, σύμφωνα με ΦΕΚ, μπορεί να απευθύνεται για συμβουλευτική θηλασμού σε επαγγελματίες υγείας που ασχολούνται με την δυάδα μητέρας-βρέφους, δηλαδή σε μαιευτήρες, παιδίατρους- νεογνολόγους και μαίες.

Το ερώτημα είναι πώς επιλέγει[vii] η μητέρα κάποιον που κατά τα τυπικά προσόντα γνωρίζει θηλασμό.

Κατά την άποψή μου, δεν παίζει ρόλο τόσο ποια ειδικότητα θα επιλέξει η μητέρα, όσο το αν ο συγκεκριμένος επαγγελματίας υγείας πράγματι γνωρίζει καλά τα θέματα του θηλασμού και κατά πόσον είναι αποτελεσματικός στην υποστήριξη του θηλασμού. Υπάρχουν μαιευτήρες που πλέον είναι αποτελεσματικοί στον θηλασμό, δίνουν σωστές οδηγίες. Μιλάω για τους μαιευτήρες, γιατί μέχρι τώρα δεν τους επέλεγαν οι γυναίκες για τον θηλασμό ή αν τους επέλεγαν, ως επί το πλείστον δεν θήλαζαν. Οι παιδίατροι σήμερα, στην πλειοψηφία τους ενημερώνονται για τον θηλασμό, έχουν αλλάξει δηλαδή στάση τα τελευταία χρόνια, ιδίως οι νέοι παιδίατροι είναι φιλικοί προς τον θηλασμό και καθοδηγούν σωστά τις μητέρες έχοντας και προσωπικές πλέον εμπειρίες με τα δικά τους παιδιά.  Οπωσδήποτε η επιθυμούσα να θηλάσει μητέρα πρέπει να διερευνήσει προσεκτικά πριν επιλέξει τον «σύμβουλό της».

Απαραίτητα επίσης είναι τα  ιατρεία θηλασμού, σε κάθε δημόσιο μαιευτήριο, καθημερινά και επί 24ώρου βάσεως, καθώς τα προβλήματα στον θηλασμό μπορεί να προκύψουν ανά πάσα ώρα και στιγμή. Ενδεχομένως σε συνδυασμό και με μια τηλεφωνική γραμμή επικοινωνίας ή και με δυνατότητα βιντεοκλήσης, ώστε να δίνεται πρόσβαση και σε θηλάζουσες από απομακρυσμένες περιοχές, προκειμένου η μητέρα να περιγράψει το πρόβλημά της και να καθοδηγηθεί από τον επαγγελματία υγείας τον εξειδικευμένο στον θηλασμό.

Σε κάθε περίπτωση, οι πληροφορίες που παρέχονται τόσο στα προγεννητικά μαθήματα προς τις μητέρες όσο και προς τους επαγγελματίες υγείας κατά τη διά βίου εκπαίδευση θα πρέπει να εποπτεύονται από μία κρατική επιστημονική αρχή  ως προς την αρτιότητα και την ορθότητά τους. Θα πρέπει να υπάρχει δηλαδή ένα πλαίσιο εγκεκριμένων, ορθών οδηγιών και επιστημονικά πρωτόκολλα  που να υιοθετούνται υποχρεωτικά από όλους όσους ασχολούνται με τον θηλασμό, ώστε να μην μπορεί να παρεκκλίνει κανείς από τα επιστημονικά δεδομένα και να διαχέει αυθαιρεσίες. Δυστυχώς, ακούμε ακόμα γυναίκες που έχουν λάβει από επαγγελματίες υγείας οδηγίες για θηλασμό «5 λεπτά από το ένα στήθος και 5 λεπτά από το άλλο, όχι περισσότερο γιατί τραυματίζεται η θηλή». Και κανείς δεν το ελέγχει. Όταν τέτοιες λανθασμένες πληροφορίες προέρχονται από επαγγελματίες υγείας και μάλιστα ενίοτε και από δημόσιες δομές, κλονίζεται και η εμπιστοσύνη του κόσμου στους σχετικούς φορείς, με αποτέλεσμα να υπάρχουν μητέρες που είναι πλέον καχύποπτες ή και αρνητικές ακόμα και μπροστά σε σωστές πια οδηγίες. Αυτό όμως μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες αξιολογήσεις από πλευράς των μητέρων, σε υποτίμηση της σοβαρότητας κάποιων προβλημάτων στον θηλασμό, έως και αντίσταση στο να ακολουθήσουν κάποιες απαραίτητες παρεμβάσεις, με κίνδυνο ακόμα και του βρέφους.

Επαναλαμβάνω διότι το θεωρώ σημαντικό ότι πέρα από τους επαγγελματίες υγείας, σίγουρα το οικογενειακό περιβάλλον[viii]και κυρίως ο σύντροφος παίζει  κυρίαρχο ρόλο.

Φυσικά τεράστια υποστήριξη προσφέρει η La Leche League, οι μητέρες δηλαδή που έχουν θηλάσει και έχουν εκπαιδευτεί να υποστηρίζουν άλλες μητέρες, αλλά και οι ομάδες θηλασμού στο Facebook. Γενικά, το δίκτυο των μητέρων που έχουν θηλάσει αντικαθιστά όλα αυτά που δεν έχει κάνει το κράτος, ιδίως σε περιοχές που δεν υπάρχει πρόσβαση σε δομές ή επαγγελματίες υγείας που υποστηρίζουν τον θηλασμό.

Απλά σ’ αυτό το σημείο θα πρέπει να επισημάνω ότι θα πρέπει να υπάρχει ένα φίλτρο στο ποιον εμπιστεύεται μια μητέρα και για ποια περίπτωση, καθώς έχω εντοπίσει πολλές φορές στην πορεία της καριέρας μου θηλάζουσες μητέρες να υποκαθιστούν τον ρόλο του επαγγελματία υγείας, εμφανιζόμενες ως παντογνώστες, κάτι το οποίο είναι πάρα πολύ επικίνδυνο. Σαφώς, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τα φαινόμενα λανθασμένων οδηγιών από κάποιους επαγγελματίες υγείας, όπως προανέφερα, κλονίζουν την εμπιστοσύνη των μητέρων σ’ αυτούς, όσον αφορά τη διαχείριση του θηλασμού, με αποτέλεσμα να προτιμούν την πρακτική βοήθεια άλλων θηλαζουσών μητέρων. Παρότι η βοήθεια αυτή είναι αναμφισβήτητη στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, δεν μπορεί να υποκαταστήσει την κλινική εκτίμηση και την κατάλληλη παρέμβαση του σωστά ενημερωμένου επαγγελματία υγείας. Η υποχρεωτική διά βίου εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας, θα εξαλείψει τα φαινόμενα των επιστημονικά λανθασμένων ή αυθαίρετων οδηγιών, θα εμπνεύσει στις μητέρες εμπιστοσύνη στην καθοδήγηση από τους επαγγελματίες υγείας και θα ενισχύσει ουσιαστικά τον θηλασμό. Σε συνδυασμό με την υπάρχουσα υποστήριξη του κράτους σε γονικές άδειες, θα μπορούσαμε να φτάσουμε τα ποσοστά θηλασμού των Σκανδιναβικών χωρών.

Ουσιαστικά δηλαδή, η επένδυση είναι να παρέχεις σωστή πληροφόρηση, από καλά εκπαιδευμένο προσωπικό, σε κάθε Μαιευτική μονάδα. Δημιουργείς έναν πυρήνα, μια ομάδα που αναγκαστικά θα εκπαιδεύεται διαρκώς και χωρίς απαραίτητα να χρειάζεσαι επιπλέον προσωπικό ή πολύ μεγάλη χρηματοδότηση. Δυστυχώς, αυτό δεν γίνεται μέχρι στιγμής. Από την εμπειρία μου μπορώ να πω ότι χρειάζομαι πολύ λίγο χρόνο για να εντοπίσω και να λύσω το όποιο πρόβλημα θηλασμού. Τον περισσότερο χρόνο τον χρειάζομαι για να εμψυχώσω και να πείσω τη μητέρα για το πώς να συνεχίσει ή για να της δώσω τις βασικές αρχικές οδηγίες. Ο επανέλεγχος απαιτεί πολύ λιγότερο χρόνο. Στόχος του κράτους θα πρέπει να είναι όλα τα τμήματα με λεχωίδες να λειτουργούν με αυτόν τον τρόπο.

Οι γονείς ίσως θα μπορούσαν να αναλάβουν ρόλο και εδώ, με το να μεταφέρουν τις απαιτήσεις τους, πέρα από τους μεμονωμένους επαγγελματίες υγείας οι οποίοι μπορεί και να περιορίζονται από τις πολιτικές της εκάστοτε κλινικής όπου εργάζονται, και με το να πιέσουν τους αρμόδιους φορείς ώστε να δραστηριοποιηθούν. Βλέπω τόσες κινητοποιήσεις για συλλογή υπογραφών για διάφορα θέματα. Ας υπάρξει κινητοποίηση και γι’ αυτό.

Οφείλουμε να ενισχύσουμε τον θηλασμό γιατί ενισχύει τη μητρότητα και έτσι θα έχουμε σωστούς και υγιείς ενήλικες στο μέλλον. Αυτό είναι θεμελιώδες, αν θέλουμε μια υγιή κοινωνία. Ο θηλασμός δεν είναι απλά τροφή, έχει τεράστιες προεκτάσεις στην ψυχοκινητική ανάπτυξη του βρέφους, στην ενίσχυση της οικογένειας και κατά συνέπεια στην ψυχική υγεία του μελλοντικού ενήλικα. Όσο η μητέρα είναι με το παιδί, κι εκείνο μεγαλώνει με ασφάλεια, αυτοπεποίθηση, αποδοχή και αγάπη, σε ένα ασφαλές περιβάλλον, τόσο θα φτιάχνουμε υγιείς, σωματικά και ψυχικά, ενήλικες. Εκεί πρέπει να επικεντρωθεί το κράτος κι αυτό πρέπει να απαιτήσουν οι γονείς.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ:

Η Κωνσταντίνα (Ντίνα) Γραμματικού είναι μαία από το 1987 και Διεθνώς Πιστοποιημένη Σύμβουλος Γαλουχίας από το 2011. Εργάζεται στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης από το 1987 και έχει διατελέσει εκπρόσωπος του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου στην Εθνική Επιτροπή Θηλασμού από το 1998 μέχρι σήμερα. Είναι υπεύθυνη του ιατρείου θηλασμού στο ίδιο Νοσοκομείο και έχει εκπαιδευθεί για θέματα οργάνωσης Τράπεζας μητρικού γάλακτος. Είναι εκπαιδεύτρια προγεννητικών μαθημάτων για νέους γονείς καθώς και υπεύθυνη εκπαίδευσης μαιών για θέματα θηλασμού. Έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμες ημερίδες και συνέδρια ενώ έχει διατελέσει αξιολογήτρια για την πιστοποίηση των Ελληνικών Baby Friendly Hospitals, όπως το Έλενα Βενιζέλου και Π.Γ.Ν. Αττικόν.