Όταν ξεκίνησαν να καταφθάνουν οι προσφυγικές ροές στις ελληνικές ακτές το 2015, κάποιες φίλες και εγώ αναρωτηθήκαμε τι θα κάναμε αν ήμασταν μέλλουσες μητέρες ή μητέρες βρεφών σε αυτή την τρομερά ανατρεπτική και εύθραυστη κατάσταση. Γνωρίζαμε ότι τα βρέφη σε αυτές τις καταστάσεις διατρέχουν απίστευτα μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης άμεσων και εν τέλει χρόνιων προβλημάτων υγείας. Γνωρίζαμε ότι ο μητρικός θηλασμός είναι μια από τις πιο ουσιαστικές προστατευτικές δικλείδες που μπορεί να έχει ένα βρέφος, αλλά και ότι πάρα πολλές μητέρες τον εγκαταλείπουν αδίκως καθ’ οδόν προκειμένου να προχωρήσουν σε σίτιση με υποκατάστατο μητρικού γάλακτος. Γνωρίζαμε ότι τα βρέφη που τρέφονται με τυποποιημένο γάλα, λόγω της έλλειψης κατάλληλων εγκαταστάσεων για σωστό, υγειονομικά αποδεκτό τάισμα με μπουκάλι, παρουσιάζουν δραστικά αυξημένα περιστατικά αναπνευστικών και γαστρεντερικών λοιμώξεων. Γνωρίζαμε ότι το 20% των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία σε οποιαδήποτε κατάσταση είναι πιθανό να διανύουν περίοδο εγκυμοσύνης και ότι οι εκβάσεις των τοκετών είναι πολύ πιο περίπλοκες σε συνθήκες κρίσης. Γνωρίζαμε ότι αυτές οι μητέρες και τα βρέφη δεν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε τακτικές υγειονομικές εξετάσεις, κατάλληλη τροφή ή στέγη ή οικογενειακή υποστήριξη την οποία θα είχαν στην πατρίδα τους.
Αυτό ήταν τον Αύγουστο του 2015. Η AMURTEL, ο γυναικείος κλάδος της Παγκόσμιας Ομάδας Αρωγής Ananda Marga, ήταν ήδη αναγνωρισμένη στην Ελλάδα, αλλά ήταν ανενεργή για αρκετά χρόνια. Συγκεντρώνοντας εθελοντές ή εθελόντριες μαζί με τη La Leche League, επισκεπτόμασταν τακτικά τους καταυλισμούς στην Αθήνα, προκειμένου να αξιολογήσουμε και να βοηθήσουμε. Κανένας από τους καταυλισμούς εκείνη την εποχή δεν διέθετε Χώρους Μητέρας-Βρέφους, υποστήριξη για τον θηλασμό, βοήθεια για ασφαλή σίτιση με τυποποιημένο γάλα ή μαίες που να προσφέρουν προγεννητική/μεταγεννητική φροντίδα. Είδαμε τη μία γυναίκα μετά την άλλη να είναι σαστισμένη, σοκαρισμένη από το τραύμα του ταξιδιού, ανήσυχη και φοβισμένη για την τύχη των παιδιών της. Καθίσαμε μαζί τους, μιλήσαμε, τις καθησυχάσαμε, υποστηρίξαμε τις συνήθειες σίτισης των βρεφών τους και προσφέραμε βοήθεια με όποιον τρόπο μπορούσαμε.
Δύο γυναίκες έχουν μείνει στην μνήμη μου. Η Fatime, μια μικροσκοπική Αφγανή, θήλαζε το μωρό της, αλλά η οικογένειά της την προέτρεπε να δώσει συμπλήρωμα γάλακτος. Κοιτάζοντάς με με μάτια που ικέτευαν, ενώ η μητέρα της και η πεθερά της επέμεναν ότι δεν είχε αρκετό γάλα σε αυτή την κατάσταση κρίσης, κατάφερε τελικά να μου μιλήσει μόνη της. Ήταν αλήθεια αυτό που της έλεγαν; Η Fatime ήθελε να θηλάσει αποκλειστικά, αλλά ήθελε επίσης να κάνει ό,τι καλύτερο για το βρέφος της. Σε απόγνωση, σήκωσε το πουκάμισό της, μου έδειξε το μικρό της στήθος και με ρώτησε αν αυτός ήταν ο λόγος που δεν μπορούσε να θηλάσει. Τα υπόλοιπα ήταν εύκολα. Όταν τη διαβεβαίωσα ότι πράγματι μπορούσε να θηλάσει και μιλήσαμε για το πώς να αυξήσει την παραγωγή γάλακτος, ήταν κατενθουσιασμένη. Αργότερα, καθώς ήμασταν έτοιμοι να φύγουμε, έτρεξε προς το μέρος μου και μου έδωσε την πιο σφιχτή αγκαλιά που θα μπορούσε να φανταστεί κανείς. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν υποστήριξη, για να αποκτήσει τη δύναμη να ακολουθήσει το ένστικτό της.
Συνάντησα την Amani που ζούσε σε ένα μικρό, πολύ κρύο δωμάτιο, κρατώντας στην αγκαλιά της ένα βρέφος επτά μηνών με έντονο βήχα. Έχοντας μόλις επιστρέψει από το ιατρείο για τον πολλοστό κύκλο αντιβιοτικών, το μπερδεμένo βλέμμα της πήγαινε από το βρέφος στον εξαντλημένο δίχρονο γιο της που έκλαιγε. Στο πάτωμα βρισκόταν ένα μπουκάλι για το τάισμα του βρέφους. Δεν μπορούσα να πιστέψω πόσο βρώμικο ήταν. Οι ξεραμένες κηλίδες από τυποποιημένο γάλα που είχαν κολλήσει σαν τούβλα στο εσωτερικό του θα πρέπει να βρίσκονταν εκεί για μέρες. Και στον πάτο του μπουκαλιού υπήρχαν μερικά εκατοστά υγρού τυποποιημένου γάλακτος, που είχε ετοιμαστεί ώρες πριν, έτοιμο να δοθεί στο άρρωστο μωρό. Μπορούσα σχεδόν να δω τους επιβλαβείς μικροοργανισμούς να πολλαπλασιάζονται μέσα στη θάλασσα της νερωμένης σκόνης. Το χειρότερο ήταν η ψυχική της κατάσταση. Ήταν τόσο ταραγμένη που με δυσκολία άκουγε τα καλοπροαίρετα λόγια μου. Προσπαθώντας να ηρεμήσει δύο παιδιά, μουρμουρίζοντας ότι ήθελε να επιστρέψει στο Ιράκ και στην κανονική ζωή, η ιδιαίτερα τραυματισμένη συμπεριφορά της φανέρωνε μια γυναίκα που αγωνιζόταν να διατηρήσει κάποια υποψία ισορροπίας, ενώ φοβόταν απελπισμένα μήπως πέσει από το χείλος του γκρεμού.
Πέταξα το γάλα, καθάρισα το μπουκάλι, κάθισα μαζί της για λίγο και έφυγα. Την επόμενη μέρα, της έφερα έναν βραστήρα για να ζεστάνει νερό για την προετοιμασία του τυποποιημένου γάλακτος και ένα φλιτζάνι, που είναι πολύ πιο εύκολο να καθαριστεί, με την ελπίδα να αντικαταστήσει το μπουκάλι. Κάθισα και πάλι μαζί της και άκουσα τις ιστορίες της. Μια-δυο μέρες αργότερα έφυγε, όπως έφευγαν όλοι εκείνες τις πρώτες μέρες, διερχόμενη από την Αθήνα για το μικρότερο δυνατό χρονικό διάστημα.
Αυτές οι γυναίκες αποτέλεσαν σημεία καμπής για το έργο μας. Χρειαζόμασταν μια βάση και σύντομα εγκατασταθήκαμε σε ένα μικρό αλλά λειτουργικό παλιό τροχόσπιτο στον καταυλισμό στο λιμάνι. Δεν ήταν ο χώρος μητέρας-βρέφους που θα ελπίζαμε, αλλά ήταν μια αρχή. Μέχρι να κλείσει ο καταυλισμός έξι μήνες αργότερα, η βάση μας είχε επεκταθεί σε ένα δεύτερο τροχόσπιτο και σε έναν χώρο με σκηνές ανάμεσα στα δύο. Οι μητέρες έρχονταν για να εξεταστούν από μαίες, να βοηθηθούν από ειδικούς στον θηλασμό και να γίνουν δεκτές από τις εθελόντριες που τους έδιναν συμπληρωματικό φαγητό ή κουβαλούσαν νερό για να κάνουν μπάνιο τα μωρά τους. Χαμογελούσαν όταν μας έβλεπαν, μας αγκάλιαζαν και μας ευχαριστούσαν αν και, για να είμαστε ειλικρινείς, φαινόταν ότι κάναμε πολύ λίγα πράγματα. Κυρίως ήμασταν απλώς εκεί. Μπορούσαν να βασιστούν σε αυτό και σε καιρούς μεγάλων αλλαγών και αστάθειας αυτό μπορεί να σήμαινε πολλά.
Αυτές οι πρώτες μέρες μεταμορφώθηκαν σταδιακά στη σημερινή λειτουργία ενός κέντρου ημέρας σε μια περιοχή μεταναστών στην Αθήνα, που άνοιξε τον Σεπτέμβριο του 2016. Με εκπαιδευμένους συμβούλους γαλουχίας, συμπεριλαμβανομένων των υπευθύνων της La Leche League, που έχουν γίνει αναπόσπαστο μέρος του προσωπικού, οι υπηρεσίες περιλαμβάνουν:
- Συμβουλές για θηλασμό/βρεφική σίτιση ένας προς έναν
- Μητρικές προγεννητικές/μεταγεννητικές εξετάσεις
- Εκπαιδευτικές ομάδες υποστήριξης για τον θηλασμό/τη βρεφική διατροφή, τη φροντίδα των βρεφών, τη σεξουαλική αναπαραγωγική υγεία και την ευαισθητοποίηση για την έμφυλη βία και τα δικαιώματα των γυναικών και των παιδιών
- Κατάρτιση υποστηρικτών από ομότιμα μέλη, με ενότητες για τον θηλασμό, την προγεννητική φροντίδα και τη μεταγεννητική φροντίδα, που ξεκίνησε το 2018 με οκτώ μητέρες που εκπαιδεύτηκαν στον θηλασμό από ένα μέλος του προσωπικού με ιδιότητα IBCLC/La Leche League
- Πρόγραμμα προσέγγισης με μαίες και συμβούλους γαλουχίας που πηγαίνουν σε κατασκηνώσεις, καταφύγια, ιδιωτικές κατοικίες και άλλους κοινοτικούς χώρους, προσεγγίζοντας γυναίκες που διαφορετικά δεν θα μπορούσαν να λάβουν φροντίδα
- Όλα αυτά τα προγράμματα συνεχίζουν να παρέχονται στο ποικίλο φάσμα των μητέρων μας στα φαρσί/νταρί, αραβικά, γαλλικά, τουρκικά, ισπανικά και αγγλικά.
Ένα πράγμα που σχεδόν όλες οι γυναίκες μας έχουν κοινό, ανεξαρτήτως του τόπου καταγωγής τους, είναι η υπερηφάνεια για τη μητρότητα. Το να είναι μητέρες είναι ένας πρωταρχικός προσωπικός και κοινωνικός ρόλος που τις καθορίζει, τόσο ατομικά όσο και στην κοινωνία. Οι περισσότερες από τις γυναίκες μας συμφωνούν ότι ανατράφηκαν κυρίως για να είναι μητέρες και αυτό τους προσφέρει πολλή χαρά και ένα αίσθημα πληρότητας. Το κοινό χαρακτηριστικό της μητρότητας στην AMURTEL τους επιτρέπει να ανοιχτούν σταδιακά και να είναι πρόθυμες να συζητήσουν ή τουλάχιστον να προβληματιστούν για διάφορα θέματα, ακόμη και ευαίσθητα, όπως η σεξουαλικότητα, οι πολιτισμικοί ρόλοι με βάση το φύλο, η κακοποίηση και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Στην AMURTEL, στοχεύουμε στην ασφαλή και ενδυναμωμένη μητρότητα από την εγκυμοσύνη έως και 24 μήνες μετά τη γέννηση. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε έναν ασφαλή χώρο για τις γυναίκες, μέσα στον οποίο θα εξερευνήσουμε τόσο τις πολιτισμικές ομοιότητες όσο και τις διαφορές της μητρότητας στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη. Προσπαθούμε να βοηθήσουμε τις μητέρες να νιώσουν ότι τα παραδοσιακά τους έθιμα αναγνωρίζονται, ενώ ταυτόχρονα εισάγουμε ιδέες βασισμένες σε επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία, υποστηρίζοντάς τες έτσι ώστε να γίνουν οι καλύτερες γυναίκες και μητέρες που μπορούν να γίνουν.
Σχετικά με την AMURTEL Greece: https://greece.amurtel.org/about-us/
